Opis: Projekt miał na celu zapewnienie żywności osobom potrzebującym i był wspierany za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD) – funduszu uzupełniającego działania Europejskiego Funduszu Społecznego.
Przedmiotowe fundusze ESI
Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD)
Rodzaj nieprawidłowości
- Przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów i transgraniczne nadużycie finansowe
Mechanizm sprawozdawczy
Podejrzenie popełnienia nadużycia finansowego zgłoszono po niewykonaniu zobowiązania umownego polegającego na dostarczaniu żywności dla najbardziej potrzebujących osób.
Sprawozdawczość w ramach systemu zarządzania nieprawidłowościami
Tak
Znaki ostrzegawcze
Wskaźniki nadużyć finansowych oraz sygnały, które wywołały podejrzenia, były następujące:
- Podmiot prawny („spółka X”) z jednego państwa członkowskiego UE wygrał przetarg na zamówienie publiczne w innym państwie członkowskim, mimo że nie miał żadnego wcześniejszego doświadczenia w odnośnym sektorze.
- „Spółka X” zaprzestała dostarczania żywności dla najbardziej potrzebujących w początkowej fazie projektu.
Opis schematu nadużycia finansowego
W 2012 r. agencja publiczna z obszaru rolnictwa wszczęła postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na dostarczanie żywności w ramach Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD). „Spółka X” wygrała przetarg na zamówienie publiczne o wartości ponad 32 mln EUR. Po pierwszych dostawach mąki i oleju agencja publiczna wypłaciła „Spółce X” zaliczkę w wysokości około 18 mln EUR.
Od zwycięskiej spółki wymagano przedstawienia gwarancji bankowej przewidującej pokrycie przez bank kosztów zaangażowanych w projekt w wypadku niewywiązania się przez spółkę z zobowiązań. Jednak po otrzymaniu przez spółkę środków i realizacji minimalnych dostaw, dostawy zostały wstrzymane, a środki finansowe znikły. Oznacza to, że środki zostały już wypłacone „Spółce X”, ale umowa nie była realizowana.
Agencja publiczna zażądała zwrotu środków od banku, który wystawił gwarancję bankową, jednak bank odmówił wypłaty.
Sposób wykrycia nadużycia finansowego
Niniejsze studium przypadku oparto na oficjalnych informacjach publicznych na temat sprawy, przekazanych przez OLAF i właściwe organy w dwóch państwach członkowskich. Służy ono wykazaniu działań jednego państwa członkowskiego zmierzających do zmiany przepisów krajowych w celu wsparcia dochodzeń Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF). Wszczęto międzynarodowe dochodzenie na szeroką skalę zarówno na szczeblu UE, prowadzone przez OLAF, jak i na szczeblu krajowym. W różnych państwach członkowskich przeprowadzono kontrole na miejscu. Podejrzenie nadużycia finansowego pojawiło się po tym, jak „Spółka X” nie dostarczyła żywności dla najbardziej potrzebujących. Potwierdziły to właściwe organy w państwie, w którym realizowano projekt. Pomoc OLAF-u udzielona organom państwowym obejmowała przeprowadzenie kontroli na miejscu w pierwszym państwie członkowskim (w którym realizowano projekt) oraz w drugim państwie członkowskim (w którym wykonawca miał siedzibę), a także skierowanie zapytań do organów sądowych w kolejnym, trzecim państwie członkowskim, pozyskanie pomocy w dochodzeniu od czwartego państwa członkowskiego oraz uzyskanie szczegółowych informacji od organów administracyjnych w dwóch kolejnych państwach członkowskich. Właściwe organy przekazały OLAF-owi istotne informacje na potrzeby dochodzenia obejmującego dane podatkowe i ubezpieczeniowe „Spółki X”. Zgodnie z prawem krajowym takich informacji można jednak udzielać jedynie określonym podmiotom krajowym. W tym przypadku krajowa jednostka koordynująca zwalczanie nadużyć finansowych (AFCOS) pomagała śledczym Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych w uzyskaniu dostępu do objętych dochodzeniem informacji. Niemniej zgodnie z przepisami krajowymi ani OLAF, ani AFCOS nie mieli prawa dostępu do takich informacji. Z prawnego punktu widzenia uzyskanie informacji podatkowych i ubezpieczeniowych o „Spółce X” było możliwe na dwa sposoby:
Aby uzyskać niezbędne informacje, w tym przypadku organy postąpiły następująco:
Ponadto prokuratorzy ds. korupcji przeprowadzili rewizje w różnych miejscach w całym państwie, a władze wszczęły postępowanie karne przeciwko „Spółce X”. |
Napotkane trudności
W tej konkretnej transgranicznej sprawie napotkano następujące trudności:
- Agencja publiczna wniosła sprawę do Najwyższego Sądu Kasacyjnego, który uznał, że bank musi wypłacić gwarancję bankową. Komornik sądowy dokonał zajęcia rachunków banku w celu wykorzystania gwarancji bankowej na spłatę należności agencji. Nadal nie odzyskano jednak funduszy UE.
- Udział spółek offshore dodatkowo skomplikował dochodzenia.
- Niedopełnienie przez bank obowiązku zapłaty gwarancji bankowej.
Zidentyfikowane uchybienia
Można zidentyfikować pewne uchybienia we wspólnych działaniach zaangażowanych państw członkowskich, w tym:
- przepisy wewnętrzne agencji publicznej, które zezwalały na wypłatę tak dużych kwot przed realizacją większej części zamówienia (chociaż środki te były gwarantowane);
- kryteria udzielania zamówień publicznych, które pozwoliły niedoświadczonej spółce o wątpliwej reputacji stanąć do przetargu i go wygrać;
- zapotrzebowanie na działanie instytucji Unii, która mogłaby prowadzić dochodzenia i ścigać na szczeblu UE, takiej jak EPPO.
Powyższa sprawa wykazała gotowość organów do podjęcia niezbędnej współpracy podczas dochodzenia OLAF-u w sprawie nadużyć finansowych, w tym poprzez szybką zmianę przepisów krajowych.