Nadużycia finansowe i sprzeciw beneficjenta wobec współpracy – dostęp do pomieszczeń

Podejrzenie popełnienia nadużycia finansowego pojawiło się w początkowej fazie projektu i wynikało z podejrzeń, że wykonawca wygrał przetarg na zamówienie publiczne, chociaż nie miał możliwości dostarczenia sprzętu.

Wskaźniki nadużyć finansowych oraz sygnały, które wzbudziły podejrzenia, były następujące:

• skarga, że wykonawca nie miał możliwości dostarczenia 6 specjalistycznych pojazdów;
• fakt, że zatwierdzono realizację projektu, mimo że wykonawca miał trudności z realizacją dostawy, co doprowadziło do zarzutów, że urzędnicy publiczni instytucji zarządzającej pomagali wykonawcy w wygraniu przetargu;
• wykonawca nie zezwolił na przeprowadzenie kontroli na miejscu na terenie swojego biura.

Międzynarodowe konsorcjum „X” wygrało przetarg na dostawę specjalistycznych pojazdów. Projekt wchodził w zakres kompetencji instytucji zarządzającej Y (właściwego ministerstwa).

Istniało podejrzenie, że konsorcjum próbowało nielegalnie wykorzystać środki UE i że prawdopodobnie otrzymało wsparcie od instytucji zarządzającej w wygraniu przetargu, mimo że wykonawca nie miał możliwości dostarczenia specjalistycznego sprzętu.

Po wszczęciu dochodzenia wykonawca dołożył wszelkich starań, aby dostarczyć sprzęt i zorganizował wiele spotkań za granicą, podczas których rzeczywiście przedstawiono specjalistyczny sprzęt. Krajowy partner konsorcjum wskazał, że brak zdolności nie leżał po jego stronie, ale po stronie partnera zagranicznego. Pomimo początkowego niewywiązania się z realizacji projektu oraz prawdopodobnego braku doświadczenia i zdolności do dostarczenia towaru wykonawca zdołał ostatecznie dostarczyć sprzęt z zagranicy. Wykonawca przedstawił listy intencyjne od przedsiębiorstw produkujących wspomniany sprzęt. Podczas pierwszej dostawy dwóch pojazdów obecni byli przedstawiciele KE, którzy stwierdzili, że pojazdy są zgodne z kryteriami projektu. Wykonawca dostarczył sprzęt na potrzeby projektu regionalnego organu publicznego.

Jednostka koordynująca zwalczanie nadużyć finansowych otrzymała skargę, że wykonawca, którego dotyczy sprawa, nie ma możliwości realizacji projektu. Jednocześnie OLAF wszczął dochodzenie w sprawie tego samego projektu i zwrócił się o pomoc do organów krajowych na podstawie rozporządzenia nr 2185/96 w sprawie kontroli na miejscu oraz inspekcji przeprowadzanych przez Komisję w celu ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich przed nadużyciami finansowymi i innymi nieprawidłowościami.

Organy krajowe przygotowały kontrolę na miejscu i wraz z zespołem dochodzeniowym OLAF-u odwiedziły biuro wykonawcy. Po rozpoczęciu kontroli na miejscu wykonawca postanowił odmówić śledczym dostępu do pomieszczeń swojego biura i nie zezwolił im na zabranie żadnych danych związanych z projektem. Wówczas nie dostarczono jeszcze 6 specjalistycznych pojazdów.

Kontrola na miejscu nie powiodła się, ponieważ w tym czasie w ustawodawstwie krajowym nie było odpowiednich przepisów, które pomagałyby OLAF-owi w przypadkach, w których wykonawca sprzeciwia się kontroli na miejscu OLAF-u. W wyniku tych doświadczeń zmieniono ustawę o Publicznej Agencji ds. Kontroli Finansowej z 2008 r. i stworzono nowy rozdział 3a zatytułowany „Udzielanie pomocy inspektorom Komisji Europejskiej w zakresie zapewniania dostępu do pomieszczeń lub dokumentacji w celu przeprowadzenia inspekcji i kontroli na miejscu na podstawie rozporządzenia Rady nr 2185/96 (Euratom, WE) z dnia 11 listopada 1996 r. w sprawie kontroli na miejscu oraz inspekcji przeprowadzanych przez Komisję w celu ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich przed nadużyciami finansowymi i innymi nieprawidłowościami”.

Jednak sprzeciw wykonawcy wobec kontroli na miejscu stanowił znak ostrzegawczy możliwej nieprawidłowości. Równocześnie z otwarciem sprawy przez OLAF dochodzenie wszczęły organy krajowe. Sprawę skierowano do prokuratury.

Organom nie udało się udowodnić, że początkowym zamiarem przedsiębiorstwa było naruszenie interesów finansowych UE z pomocą urzędników służby cywilnej z instytucji zarządzającej. W decyzji prokuratora stwierdzono, że nie było wystarczających podstaw do wykazania jakiegokolwiek zaangażowania instytucji zarządzającej lub zamiaru ze strony „konsorcjum”. Projekt zrealizowano i wypłacono środki finansowe. Sprawa nieprawidłowości została zamknięta.