Nadużycia finansowe w funduszach kapitału wysokiego ryzyka

Opis

W regionie jednego z państw członkowskich utworzono fundusz kapitału wysokiego ryzyka ze wsparciem z EFRR. Fundusz miał zapewniać kapitał wysokiego ryzyka innowacyjnym MŚP o profilu technologicznym, znajdującym się w danym regionie, na wczesnym etapie ich rozwoju. Obowiązkowe kryteria wsparcia UE w ramach funduszu stanowiły zorientowane na rynek innowacje lub wsparcie badań i rozwoju; wykluczano wsparcie spółek znajdujących się w trudnej sytuacji.

Fundusz kapitału wysokiego ryzyka realizował beneficjent, który musiał zidentyfikować możliwości inwestycyjne w ramach warunków strategii inwestycyjnej, na podstawie której został wybrany. W celu zachowania zgodności z zasadami pomocy państwa władze regionalne musiały wybrać zarząd funduszu w drodze otwartego i niedyskryminacyjnego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, aby zapewnić skuteczne, komercyjne zarządzanie funduszem, przy jednoczesnym odzwierciedleniu praktyk rynkowych.

Wśród zainteresowanych stron objętych dochodzeniem znalazł się zarządzający funduszem kapitału wysokiego ryzyka, jego znajomi i partnerzy biznesowi oraz inny zarządzający inwestycjami. Dochodzenie dotyczyło nie tylko jednego projektu, ale udziałów funduszu kapitału wysokiego ryzyka w całym regionie państwa członkowskiego.

Przedmiotowe fundusze ESI

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)

Rodzaj nieprawidłowości

Rodzaj wykrytej nieprawidłowości.

Naruszenie zasad finansowania
Konflikt interesów
Niedociągnięcia w postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych
Niewystarczający nadzór ze strony właściwych organów

Mechanizm sprawozdawczy

W następstwie swojego dochodzenia OLAF wydał zalecenie finansowe dla Komisji Europejskiej (DG ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej), aby odzyskać 162,3 mln EUR, i skierował do krajowych organów sądowych zalecenie sądowe w związku z nieuczciwymi zachowaniami. Sprawę ostatecznie oddalono. Procedura odzyskiwania wypłaconych już środków z EFRR (162,3 mln EUR) jest nadal w toku.

Sprawozdawczość w ramach systemu zarządzania nieprawidłowościami

Nie

Znaki ostrzegawcze

Wskaźniki nadużyć finansowych oraz sygnały, które wzbudziły podejrzenia, były następujące:

Faworyzowanymi uczestnikami funduszu kapitału wysokiego ryzyka były przedsiębiorstwa należące do jednej rodziny.
Prywatne inwestycje zarządzającego funduszem w spółki portfelowe funduszu.

Opis schematu nadużycia finansowego

Nieprawidłowości dotyczyły głównie naruszenia kryteriów wyboru do udziału w funduszu kapitału wysokiego ryzyka. Z funduszu kapitału wysokiego ryzyka, zarządzanego przez ten sam zarząd przed i po prywatyzacji, dokonywano nieprawidłowych inwestycji w 44 przedsiębiorstwa, nie uwzględniając kryteriów inwestycyjnych. Przykładowo finansowanie otrzymały przedsiębiorstwa, które nie były małymi ani średnimi przedsiębiorstwami (MŚP), a także przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji finansowej lub zagrożone niewypłacalnością. Było to sprzeczne z kryteriami kwalifikowalności określonymi dla finansowania unijnego.

Sposób wykrycia nadużycia finansowego

Podejrzenia popełnienia nadużycia finansowego i nieprawidłowości zgłosił sygnalista oraz prasa. Przedstawione zarzuty wskazywały, że zespół inwestycyjny funduszu kapitału wysokiego ryzyka faworyzował przedsiębiorstwa, które nie kwalifikowały się do inwestycji na podstawie przepisów dotyczących europejskich funduszy strukturalnych w okresach finansowania 2000–2006 i 2007–2013.

OLAF zbadał jedną trzecią całego portfela funduszy zespołu inwestycyjnego funduszu kapitału wysokiego ryzyka i stwierdził, że z funduszu kapitału wysokiego ryzyka dokonano nieprawidłowych inwestycji i nie uwzględniono kryteriów inwestycyjnych. Nie można było jednak potwierdzić podejrzenia popełnienia nadużycia finansowego, ponieważ organy sądowe oddaliły sprawę.

OLAF wykonywał swoje działania niezależnie i współpracował z różnymi organami krajowymi. Dochodzenie OLAF-u ujawniło nieprawidłowości i podejrzenie popełnienia nadużycia finansowego, a także istotne braki w zakresie obowiązków kontrolnych organów krajowych oraz potwierdziło poważne niedociągnięcia w procesie prywatyzacji funduszu kapitału wysokiego ryzyka.

Napotkane trudności

Sprawa dotyczyła dużej liczby spółek portfelowych. OLAF mógł przeprowadzić jedynie ograniczoną liczbę kontroli na miejscu. Informacje dotyczące spółek portfelowych były dostępne tylko za pośrednictwem informacji zebranych w ramach funduszu kapitału wysokiego ryzyka. Niektóre z tych spółek zostały już wcześniej rozwiązane. Władze niechętnie przekazywały OLAF-owi istotne informacje.

Zidentyfikowane uchybienia

Nieprawidłowości w systemie zarządzania i kontroli potwierdził OLAF oraz Regionalny Trybunał Obrachunkowy państwa członkowskiego.

Obecnie obowiązują kryteria kwalifikowalności określone dla finansowania unijnego, które powinny zapobiegać tego rodzaju nieprawidłowościom i nadużyciom finansowym. Ponadto od czasu zmiany rozporządzenia finansowego w 2018 r. rozszerzono definicję konfliktu interesów o środki finansowe podlegające zarządzaniu dzielonemu, a państwom członkowskim udostępniono wytyczne KE dotyczące konfliktu interesów.

26 MARCA 2021

Fraud in risk capital funds PL