system PREVENT

Kiedy Rumunia przystąpiła do UE w dniu 1 stycznia 2007 r., musiała poczynić pewne postępy w dziedzinie reformy sądownictwa i korupcji, podobnie jak Bułgaria. KE ustanowiła Mechanizm Współpracy i Weryfikacji (CVM) jako środek przejściowy, aby pomóc obu tym krajom. Rumuńską Krajową Agencję ds. Etyki Zawodowej (ANI) oraz system PREVENT ustanowiono w ramach tego szczególnego procesu monitorowania, aby rozwiązać problem stronniczości przy podejmowaniu decyzji w sprawie zamówień publicznych.

Głównym celem systemu PREVENT, zarządzanego przez ANI i działającego od 2017 r., jest zapobieganie potencjalnym konfliktom interesów w zamówieniach publicznych. System PREVENT działa jako mechanizm weryfikacji ex ante, badając potencjalne konflikty interesów w ramach elektronicznego systemu zamówień publicznych (SEAP) i usuwając je bez wpływu na jakiekolwiek trwające procedury. Działając przed udzieleniem zamówienia, za pomocą systemu PREVENT można wykryć wszelkie potencjalne konflikty bez stwarzania ryzyka dla zamówień, a tym samym dla finansów publicznych. Nacisk kładzie się na prewencyjne podejście ex ante w przeciwieństwie do nakładania sankcji i prowadzenia dochodzeń z urzędu.

System PREVENT korzysta z szeregu baz danych, aby porównać informacje podane w formularzach dotyczących etyki zawodowej. System PREVENT porównuje formularze dotyczące etyki zawodowej z dostępnymi danymi z trzech źródeł baz danych (wspomnianych powyżej) i wyświetla „czerwoną flagę”, jeśli zostanie zarejestrowane coś podejrzanego.

IZ, które zajmują się zamówieniami powyżej minimalnych progów zamówień publicznych, są zgodnie z prawem zobowiązane do wypełnienia formularza dotyczącego etyki zawodowej, co oznacza, że system PREVENT zawiera istotne informacje umożliwiające porównanie zestawów danych. Do dnia 15 czerwca 2020 r. za pośrednictwem portalu PREVENT otrzymano ponad 7 775 197 oświadczeń od urzędników służby cywilnej, co przyczyniło się do stworzenia dokładnego i skutecznego systemu porównawczego.

Zgodnie ze sprawozdaniem Komisji Europejskiej na temat mechanizmu współpracy i weryfikacji z 2019 r. system PREVENT pozostaje w pełni operacyjny, a ANI odnotowuje pozytywne rezultaty jego działania. W szerszym ujęciu ANI utrzymała wyniki w zakresie dochodzeń dotyczących zakazu łączenia stanowisk i administracyjnych konfliktów interesów na stałym poziomie.

Od czasu utworzenia systemu PREVENT trzy lata temu sprawdzono za jego pomocą ponad 50 tys. postępowań o udzielenie zamówienia publicznego i 260 tys. udzielonych zamówień. W przypadku 123 potencjalnych konfliktów interesów wydano ostrzeżenia i w 96% przypadków IZ podjęła kroki w celu usunięcia potencjalnego konfliktu w zamówieniach o wartości około 300 mln euro. Pozostałe 4% spraw było przedmiotem dochodzenia z urzędu.

Liczba przypadków nieujawnionego konfliktu interesów spadła o 52% dzięki skuteczności systemu PREVENT w okresie dwóch i pół roku. W 2016 r. przeprowadzono 466 dochodzeń z urzędu w sprawie konfliktu interesów. Do 2019 r. liczba ta spadła do 215, co świadczy o pracy wykonanej przez urzędników śledczych ANI i działaniu systemu PREVENT.

• System PREVENT zaprojektowano jako prostą, przyjazną dla użytkownika, dostępną platformę, zbudowaną wokół jasnej definicji konfliktu interesów. Ułatwia to IZ wypełnianie formularzy dotyczących etyki zawodowej, co prowadzi do lepszych wyników w całym systemie.
• Przepisy, na podstawie których funkcjonuje system PREVENT, również stanowią kluczowy czynnik sukcesu tego systemu. W przepisach tych zobowiązuje się wykonawców publicznych do wypełnienia formularza dotyczącego etyki zawodowej w zakresie postępowań znajdujących się w SEAP.
• IZ są również zobowiązane do przestrzegania kodeksu postępowania wraz z wewnętrzną listą kontrolną. Jest to ważne, ponieważ przyczynia się do wytworzenia wewnętrznej świadomości tego, co jest dopuszczalne, a co nie. Kodeks postępowania pomaga usunąć niejasności dotyczące „szarych stref”, takich jak podarunki, gdzie granica między hojnością a złymi intencjami jest cienka.

• Cechą ograniczającą system jest to, że skonstruowano go, aby zapobiegać rodzinnym konfliktom interesów. W związku z tym system nie rozpoznaje innych potencjalnych konfliktów, w tym konfliktów dotyczących przyjaciół i byłych współpracowników. System PREVENT nie weryfikuje również zamówień publicznych poniżej pewnych progów.
• Chociaż nie jest to obowiązkowe, system PREVENT znajduje również zastosowanie jako dobra praktyka w przypadku zamówień o wartości poniżej minimalnego progu. Najniższa kwota, jaką poddano kontroli systemu PREVENT, wynosiła 10 euro.

Każdy kraj, który chce stosować system PREVENT, musi w pierwszej kolejności ustanowić funkcjonujący system ujawniania aktywów i interesów. Po jego ustanowieniu do wdrożenia systemu takiego jak PREVENT potrzebne będą zasoby kadrowe i dostęp do wzajemnie połączonych baz danych (ANI zatrudnia 50 urzędników śledczych do badania wszelkich ostrzeżeń dotyczących etyki zawodowej).